بیمارستان سیار و بیمارستان صحرایی | تفاوت ها، اشتراکات و قابلیت ها

بیمارستان صحرایی (Field Hospital) و یا بیمارستان سیار (Mobile Hospital) و یا بیمارستان های متحرک جراحی (Mobile Army Surgical Hospital-MASH)  به واحد های خدمات پزشکی، درمانی و بهداشتی موقت، سیار، قابل جابجایی و یا متحرکی اطلاق می شود که جهت خدمات رسانی و یا کمک به مردم و یا مجروحان درگیر در  بلایای طبیعی, شرایط اضطراری  و یا جنگ و همچنین  افراد مقیم  در مکان های دور افتاده و یا کم برخوردار، ایجاد و یا برپا می شود و در آن به افراد عادی و یا مجروجان خدمات درمانی عمومی، تخصصی، کلینیکی و یا پاراکلینیکی ارایه می نماید همچینین این واحد های موقت می توانند جهت غربالگری بیماری ها و یا ارتقا فرهنگ سلامت مردم نیز مورد بهره برداری قرار بگیرند.

چنین واحدهای پزشکی موقت در گذشته برای پاسخگویی به نیاز سربازان و مجروحان جنگ ایجاد شده و در این راستا توسعه یافته اند ولی امروزه این واحد ها علاوه بر نیازهای طب رزم و جنگ  در زمان صلح نیز چه در قالب پدافند غیر عامل و چه در مواقع بلایای طبیعی و همه گیری ها  و چه در قالب مردم یاری  استفاده می شوند.

در چنین شرایطی انتخاب اول مدیریت  بهداشتی و درمانی هر منطقه برای افزایش ظرفیت پذیرش و درمان بیماران و یا مجروحان استقرار  بیمارستان های سیار و یا صحرایی خواهد بود.

بیمارستان ها و مراکز درمانی موقت موضوع این مقاله را می توان به دو دسته قابل جابجایی و یا سیار تقسیم کرد برای روشن شدن موضوع بیمارستان های صحرایی چادری و یا کانتینری (اعم از کانتینرهای استاندارد و یا کانینرهای بازشو)  و یا بیمارستان هایی با ساختار ترکیبی از چادر و یا کانتینر بیمارستان های قابل جابجایی محسوب خواهند شد ولی ساختار دیگری از بیمارستان ها نیز وجود دارد که کل سازه بیمارستان، متحرک می باشد مثل بیمارستان سیار تریلری و یا کامیونی که روی چرخ ساخته شده اند و  همچنین قطار های بیمارستانی (بیمارستان های ریلی) و کشتی های بیمارستانی و یا اتاق عمل های هوایی (هواپیمای تجهیز شده به فضا و  ادوات پزشکی اتاق عمل) همگی بیمارستان های سیار محسوب می شوند.

شاید بتوان گفت که بیمارستان سیار نیز جزوی از بیمارستان های قابل جابجایی هستند ولی به علت تفاوت های ساختاری این دو گروه از لحاظ امکانات و تجهیزات و زیرساخت ها و همچنین تفاوت هزینه فاحش آنها ترجیه دارد که هر دو گروه بصورت مجزا مطالعه و نامگذاری شوند.

در ادامه، بیمارستان های ریلی و یا بیمارستان های هوایی و یا کشتی های بیمارستانی به علت گران قیمت بودن و محدودیت در کاربرد و استفاده، بررسی نخواهند شد و فقط روی بیمارستان های صحرایی چادری/کانتینری  و بیمارستان سیار تریلری/کامیونی بحث خواهد شد.

پس بطور خلاصه می توان بیمارستان ها و مراکز درمانی موقت را به دو دسته تقسیم کرد

الف) بیمارستان های قابل جابجایی شامل بیمارستان صحرایی  چادری/کانتیتری

ب) بیمارستان سیار شامل بیمارستان های سیار تریلری /بیمارستان سیار کامیونی

شرکت صبا پالایه بصورت تخصصی و از پایه روی بیمارستان سیار فعالیت میکند. محصولات ما قابل رقابت با نمونه های خارجی هستند و در بعضی از آیتم ها برتری خوبی نسبت به آنها دارند.

هدف این مقاله مقایسه و جداکردن بیمارستان های صحرایی از بیمارستان های سیار تریلری و بیان ویژگی ها و معایب هر کدام می باشد.

بیمارستان سیار چادری/کانتینری

برای اکثر مردم و حتی پزشکان وقتی صحبت از بیمارستان صحرایی پیش میاید تعدادی چادر با تخت های بستری و  با علامت صلیب سرخ (و یا هلال احمر) بر روی آن در ذهنشان متصور می شود. این تصور چندان هم دور از واقعیت نیست چرا که در حال  حاضر نیز یکی از مرسوم ترین نوع بیمارستان های صحرایی فارغ از مشکلات فنی و بهداشتی چنین بیمارستانهایی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت، همین بیمارستان های چادری می باشند.

سابقه این بیمارستان های صحرایی چادری ممکن است به صدها سال پیش برسد از جنگ جهانی اول به بعد بیمارستان های چادری سبکتر و کارآمدتر، کار برپایی بیمارستان های صحرایی را راحت تر نموده است.  در حال حاضر چادر های بیمارستانی بادی در مدل های فشار بالا (High Pressure Tent) در شرایط آب و هوایی ناپایدار و با سرعت زیاد و وزن کم  امکان برپاشدن دارند و با چادرهای سنگین و ضخیم گذشته قابل مقایسه نیستند. امروزه، بیمارستان های صحرایی چادری هنوز هم در مناطق جنگی و مناطق آسیب دیده از بلایای طبیعی استفاده می شوند و هنوز هم  این بیمارستان ها راه حلی سریع و موثر برای ارائه مراقبت های پزشکی به افراد نیازمند محسوب می شوند.

بیمارستان های صحرایی چادری به راحتی قابل حمل و نقل هستند و می توان آنها را به سرعت در هر مکانی برپا کرد. و انعطاف زیادی در چیدمان و پیکربندی بیمارستان دارند و براحتی می شود بیمارستان را توسعه داد و یا قسمتی را حذف و یا اضافه کرد و البته هزینه بیمارستان های چادری در مقایسه با سایر بیمارستان سیار  و سایر مراکز خدمات درمانی موقت پایین تر می باشد و البته برپایی و یا  استفاده از بیمارستان های صحرایی چادری در برابر باد و باران بسیار مشکل بوده و در برابر نفوذ افراد ثالث و یا حیوانات آسیب پذیر می باشد.

کنترل دما داخل چادر بسیار مشکل و پر هزینه بوده و همچنین استریل کردن و یا گندزدایی محیط بیمارستان صحرایی چادری و سطوح داخلی چادرها بسیار مشکل و شاید غیر ممکن می باشد. برای کم کردن این معایب قسمتهای حساس بیمارستان از قبیل اتاق های عمل، آزمایشگاه و یا رادیولوژی و یا برخی قسمت های دیگر بیمارستان را بجای چادر در داخل کانتینرها استاندارد و یا در کانتینرهای بازشو،  توسعه می دهند که این بیمارستان را می توان بیمارستان سیار صحرایی چادری/کانتینری نامید. بصورت طبیعی هزینه و قیمت بیمارستان صحرایی چادری/کانینری بالاتر از بیمارستان صحرایی چادری خواهد بود. با وجود معایب یاد شده، بیمارستان های صحرایی چادری و یا بیمارستان صحرایی چادری/کانتینری ابزار ارزشمند و البته ارزان  برای ارائه مراقبت های پزشکی در شرایط اضطراری می باشند.

از آنجاییکه بیمارستان صحرایی چادری/کانتینری نمی تواند اکثر  استاندادرد های پزشکی و بیمارستانی معمول را برآورده کند. بایستی چنین بیمارستان هایی خدمات خود را برای مدت زمان محدود چند روزه تا حداکثر چند هفته ای ارایه دهند و در عرض مدت کوتاهی نقش ارایه خدمات پزشکی و درمانی به بیمارستان سیار تریلری / کامیونی و یا بیمارستان های نرمال سازه ای منتقل گردد. چیدمان و کاربری نهایی بیمارستان صحرایی چادری و یا چادری / کانتینری چون در نهایت بر روی زمین گذاشته شده و شکل می گیرد نهایتا یک بیمارستان زمین پایه (Ground Base Hospital) محسوب می گردد.

بیمارستان صحرایی تمام کانتینری

بیمارستان صحرایی تمام کانتینری  یک بیمارستان صحرایی متشکل از تعدادی شیلتر و اتاق کانتینر شکل هست که در حال حمل اندازه و وزن آن با کانتینر های استاندارد 20 فوت و 40 فوت تفاوتی ندارد البته جنس بدنه و متریال آن و نحوه عایق بندی آن به ضرورت با کانتینرهای معمولی تفاوت خواهند داشت. عرض استاندارد کانتینر ها حدود 2.44 متر می باشد و این اندازه بایستی در حمل کانتینرها رعایت شود در اغلب کاربردهای پزشکی و درمانی این عرض کمتر از استاندارد های لازم فضای  درمان می باشد. لذا این کانتبنر ها را طوری می سازند که عرض آن در موقع استفاده و کاربری نهایی افزایش پیدا کند این کانیتر ها را کانتینر بازشو و یا کانتینر قابل توسعه می نامند.

کانتینر های بازشو بصورت دو طرف بازشو و یک طرف بازشو و بصورت یک متر بازشو و دو متر بازشو و یا با بازشو بیشتر و بر حسب کاربری مورد انتظار طراحی و ساخته می شوند.   کانتینرهای مخصوص مورد استفاده در بیمارستان های صحرایی را شیلتر های درمانی می نامند.  متریال داخلی و خارجی شیلترهای درمانی در نمونه های گرانتر می تواند بصورت یکپارچه و بدون درز و از جنس GRP (فایبرگلاس با روکش ژلکوت) ساخته شوند و یا برای  کاربردهای رادیولوژی و یا سی تی اسکن (mobile CT Scan) می توان جنس بدنه را با سرب شیلد نمود و یا حتی بدنه را از مواد غیرآهنی چون مس و آلومینیوم ساخت و جهت بهره بردای از دستگاه ام آر آی (Mobile MRI) آماده کرد.

کانتینر های درمانی می توانند توسط کریدور ها و راهرو های کانینر شکل به همدیگر متصل باشند. شاید کریدور ها به کانتینر های درمانی توسط کانکتور های چادری و یا آکاردیونی و یا بادی متصل گردند.   بیمارستان کانتینری متشکل از شیلترهای درمانی  معایب بیمارستان های چادری را نداشته و کانتینر ها می توانند با تریلی , کامیون, قطار, کشتی و حتی هواپیما منتقل شوند.

بطور مثال برای طراحی یک بیمارستان صحرایی مجهز 100  تخته خوابی کانتینری احتیاج به 80 کانتینر و شیلتر درمانی  اعم از  40 کانتینر درمانی بازشو و 40 کانتینر درمانی ساده دارد که البته هزینه آن با بیمارستان صحرایی تمام چادری قابل مقایسه نخواهد بود و بسیار بیشتر از آن ارزیابی می شود. هزینه تمام شده بیمارستان صحرایی تمام کانتینری 100 تخته خوابی بصورت نرمال از هزینه بیمارستان سیار تریلری 100 تخته خوابی نیز بیشتر خواهد شد و البته بزرگترین  مزیت بیمارستان صحرایی تمام کانتینری نسبت به بیمارستان سیار تریلری امکان حمل هوایی آن  می باشد.

چیدمان و کاربری نهایی بیمارستان های صحرایی تمام کانتینری چون در نهایت بر روی زمین گذاشته شده و شکل می گیرد نهایتا یک بیمارستان زمین پایه (Ground Base Hospital)  محسوب می گردد. یکی از بزرگترین ایراد های شیلتر های درمانی کانتینری بازشو ارتفاع کم کانتینرهای بازشو خصوصا در قسمت باز شده می باشد.

بیمارستان سیار کامیونی

بیمارستان موقت متشکل از  کامیون ها و اتاق های پشت کامیون  یک بیمارستان سیار محسوب می شود و  متشکل از تعدادی کامیون  و شیلتر درمانی پشت کامیون است.  در بیمارستان کامیونی شیلتر های درمانی پشت کامیون جزیی از سازه کامیون محسوب می شود و لزوم و یا امکانی برای پیاده کردن شیلتر های درمانی پشت کامیون بر روی زمین و یا جدا کردن از کامیون  وجود نخواهد داشت و آرایش بیمارستان و کانکتور ها و کریدور ها با همان ترکیبی از  کامیون و شیلتر درمانی مربوطه  شکل خواهد گرفت.

این نوع بیمارستان، کامیون پایه (Truck Base Hospital)  محسوب می شود. معمولا اندازه شیلتر درمانی پشت کامیون تابع محدودیت های جاده ای  کامیون خواهد بود و همچنین جنس بدنه و متریال و نحوه عایق بندی آن به ضرورت با اتاق های  معمول کامیون ها  تفاوت های زیادی خواهد داشت. عرض معمول اتاق کامیون ها  حدود 2.20  الی 2.50  متر می باشد و این اندازه بایستی در حرکت جاده ای کامیون ها  رعایت شود و از آنجاییکه  این مقدار  عرض برای فضاهای درمانی,  کوچک هست و ممکن است کاربری برخی تجهیزات پزشکی با مشکل مواجه شده و یا سرعت عمل کادر پزشکی را کند نماید.

بایستی برخی از شیلتر های درمانی پشت کامیون بصورت بازشو و قابل توسعه طراحی و ساخت شوند در این صورت عرض فضای شیلتر پشت کامیون در موقع استفاده و کاربری نهایی افزایش می یابد  این نوع از شیلتر های درمانی کامیونی قابل توسعه را کامیون بازشو و یا کامیون قابل توسعه می نامند. کامیون های بازشو بصورت دو طرف بازشو و یک طرف بازشو و بصورت یک متر بازشو و یا  دو متر بازشو و یا با بازشو بیشتر و بر حسب کاربری مورد انتظار طراحی و ساخته می شوند.

متریال داخلی و خارجی شیلترهای درمانی کامیونی در نمونه های گرانتر می تواند بصورت یکپارچه و بدون درز و از جنس GRP (فایبرگلاس با روکش ژلکوت ) ساخته شوند و یا برای  کاربردهای رادیولوژی و یا سی تی اسکن  (mobile CT Scan)  می توان جنس بدنه را با سرب شیلد نمود  و یا حتی بدنه  را  از مواد غیرآهنی چون مس و آلومینیوم ساخت و جهت بهره بردای از دستگاه ام آر آی (Mobile MRI)  آماده کرد. شیلتر های کامیونی  می توانند توسط کریدور ها و راهرو های کامیونی و یا تریلری  به همدیگر متصل شوند. در نهایت  کریدور ها به شیلتر های درمانی کامیونی توسط کانکتور های چادری و یا آکاردیونی و یا بادی متصل خواهند شد.

بیمارستان کامیونی در عمل بیمارستان سیار محسوب شده و سرعت عمل بالایی در انتقال و جابجایی و عبور از مسیر های سخت و خارج از جاده خواهد داشت. بیمارستان سیار کامیونی و یا شیلتر درمانی کامیونی انتخاب اول نیروهای نظامی می باشند این بیمارستان ها و شیلتر های درمانی بسیار سریع تر از سایر بیمارستان های سیار و صحرایی و حین نبرد می توانند جابجا ,  برپا و یا برچیده شوند. برای طراحی یک بیمارستان سیار کامیونی  مجهز 100  تخته خوابی کامیونی  احتیاج به 73 کانتینر و شیلتر درمانی اعم از  33 شیلتر کامیونی  بازشو و 40 شیلتر کامیونی ساده دارد.

از آنجایی که هر یک از شیلترهای درمانی کامیونی بایستی شامل یک کامیون نیز باشد در عمل بیمارستان 100 تخته خوابی کامیونی شامل 73 کامیون هم خواهد بود و کاربر نهایی نمی تواند از کامیون ها و یا کشنده ها و یا تریلی های کرایه ای (مشابه بیمارستان صحرایی و با بیمارستان سیار تریلری) برای حمل و جابجایی بیمارستان سیار کامیونی استفاده کند لذا اساسا بیمارستان سیار کامیونی گرانتر از بیمارستان صحرایی کانتینری و بیمارستان سیار تریلری خواهد بود. فضای داخلی بیمارستان سیار کامیونی از لحاظ ارتفاع سقف و تزیین داخلی بیمارستان و تقسیم فضاها تقریبا شبیه به فضاهای عادی درمانی و بیمارستان های سازه ای معمول خواهد بود.

بیمارستان سیار تریلری

بیمارستان موقت متشکل از  تریلی ها و اتاق ها و سازه های  روی تریلر  یک بیمارستان سیار محسوب می شود و  متشکل از تعدادی تریلر و شیلتر درمانی روی تریلر است. در بیمارستان تریلری شیلتر های درمانی پشت تریلی جزیی از سازه تریلی محسوب می شود و لزوم و یا امکانی برای پیاده کردن شیلتر های درمانی روی تریلی بر روی زمین و یا جدا کردن از تریلی  وجود نخواهد داشت و آرایش بیمارستان و کانکتور ها و کریدور ها با همان ترکیبی از  تریلی  و شیلتر درمانی مربوطه  شکل خواهد گرفت.

این نوع بیمارستان، تریلر  پایه (Trailer Base Hospital) می باشد. معمولا اندازه شیلتر درمانی پشت تریلر  تابع محدودیت های جاده ای  تریلر  است  و همچنین  جنس بدنه و متریال و نحوه عایق بندی آن به ضرورت با اتاق های  معمول تریلی ها  تفاوت های زیادی خواهد داشت. عرض معمول انواع تریلی حدود 2.55  الی 2.65  متر می باشد و این اندازه بایستی در حرکت جاده ای تریلی ها رعایت شود و مشابه شیلترهای کانتینری و یا کامیونی این  مقدار  عرض برای فضاهای درمانی، کافی نخواهد بود و در عمل این فضا برای کاربری برخی  تجهیزات پزشکی  مناسب نبوده  و شاید شیلتر درمانی کم عرض کارایی و سرعت عمل کادر پزشکی را کاهش دهد.

 برای حل این مشکل می توان  شیلتر های درمانی پشت تریلی را  بصورت بازشو و قابل توسعه طراحی و ساخت نمود.  در این شرایط    عرض فضای شیلتر تریلری   در موقع استفاده و کاربری نهایی افزایش خواهد یافت  این نوع از شیلتر های درمانی تریلری   بازشو را تریلی  بازشو و یا تریلر  قابل توسعه می نامند. تریلر  های بازشو بصورت دو طرف بازشو و یا  یک طرف بازشو و بصورت یک متر بازشو و یا دو متر بازشو و یا با بازشو بیشتر و بر حسب کاربری مورد انتظار طراحی و ساخته می شوند.

متریال داخلی و خارجی شیلترهای درمانی تریلری  در نمونه های گرانتر می تواند بصورت یکپارچه و بدون درز و از جنس GRP (فایبرگلاس با روکش ژلکوت) ساخته شوند و یا برای  کاربردهای رادیولوژی و یا سی تی اسکن  (Mobile CT Scan)  می توان جنس بدنه را با سرب شیلد نمود  و یا حتی بدنه  را  از مواد غیرآهنی چون مس و آلومینیوم ساخت و جهت بهره بردای از دستگاه ام آر آی (Mobile MRI)  آماده کرد. شیلتر های تریلری  می توانند توسط کریدور ها و راهرو های تریلری  به همدیگر متصل شوند. در نهایت  کریدور ها به کانتینر های درمانی توسط کانکتور های چادری و یا آکاردیونی و یا بادی متصل خواهند شد.

بیمارستان تریلری در عمل بیمارستان سیار محسوب شده و سرعت عمل خوبی در انتقال و جابجایی و عبور از جاده خواهد داشت این بیمارستان ها و شیلتر های درمانی بسرعت می توانند جابجا، برپا و یا برچیده شوند. برای طراحی یک بیمارستان سیار تریلری مجهز 100 تخته خوابی تریلری  احتیاج به 31 شیلتر درمانی تریلری  اعم از  15 شیلتر تریلری  بازشو و 16 شیلتر تریلری ساده دارد. کاربر نهایی می تواند از کشنده های  کرایه ای برای حمل و جابجایی بیمارستان سیار تریلری استفاده کند لذا اساسا بیمارستان سیار تریلری ارزانتر از بیمارستان صحرایی کانتینری و بیمارستان سیار کامیونی خواهد بود. فضای داخلی بیمارستان سیار تریلری از لحاظ ارتفاع سقف و تزیین داخلی بیمارستان و تقسیم فضاها شبیه به فضاهای عادی درمانی و بیمارستان های سازه ای معمول خواهد بود.